Popyt, podaż, rynek
Analiza mechanizmu rynku i cen , wykorzystywanego w procesie alokacji zasobów: gra wzajemna popytu i podaży przesądza o ilości wytwarzanych dóbr i cenie ich sprzedaży
RYNEK = układ za pomocą, którego ceny sterują alokacją zasobów = zespół warunków, które doprowadzają do kontaktu kupujący – sprzedający w procesie wymiany dóbr i usług
kontakt:
- bezpośredni
- pośredni
Funkcja ekonomiczna rynku:
ustalenie cen, sprawiających, że ilość dóbr, na które zgłaszane jest zapotrzebowanie, zostaje zrównana z ilością zaoferowaną do sprzedaży Rynek w równowadze, gdy cena zrównuje popyt z podażą. Ceny kierują decyzjami co, jak i dla kogo kupować
Typowy model rynku:
POPYT – postępowanie nabywców - ilość dobra, jaką nabywcy są gotowi zakupić przy różnym poziomie ceny
wielkość zapotrzebowania (w odniesieniu do konkretnej ceny)
PODAŻ – postępowanie sprzedawców – ilość dobra, jaką sprzedawcy są gotowi zaoferować przy różnym poziomie ceny - wielkość oferowana (w odniesieniu do konkretnej ceny) ilość tzn.: nieokreślona ilość, lecz zbiór różnych ilości (ograniczony przez opłacalność) np. wyższy poziom ceny redukuje rozmiary zapotrzebowania, pomimo istnienia popytu
*CZYNNIK CENOWY – reakcja na zmianę ceny = przesunięcie wzdłuż krzywej w górę lub w dół – im niższa jest cena X, tym większe zapotrzebowanie (przejaw popytu) – przy pozostałych wielkościach niezmiennych np. kampanie dentystów; spadek dochodów gospodarstwa domowego - im wyższa jest cena X, tym większa ilość oferowana (przejaw podaży) – przy pozostałych wielkościach niezmiennych np. usprawnienia techniczne w pakowaniu; spadek cen
surowca
CENA RÓWNOWAGI - rozmiar zapotrzebowania - ilość oferowana - cena równoważąca rynek produktu. Brak nadwyżki popytu i nadwyżki podaży
ILOŚĆ RÓWNOWAŻĄCA RYNEK - ilość, którą nabywcy chcą kupić, a sprzedający sprzedać
NADWYŻKA POPYTU - przy danej cenie rozmiar zapotrzebowania przewyższa oferowaną ilość
NADWYŻKA PODAŻY - przy danej cenie ilość oferowana przewyższa rozmiary zapotrzebowania
Kształtowanie się ceny równowagi (samoregulacja rynku): gdy cena wyższa – ograniczenie nadwyżki podaży - obniżenie ceny dla zlikwidowania zapasów – wzrost zapotrzebowania i zmalenie ilości oferowanej
-gdy cena niższa – ograniczenie nadwyżki popytu - podwyższenie ceny
Krzywa popytu – obrazuje zależność cena – rozmiar zapotrzebowania przy innych wielkościach niezmiennych* (zależność ujemna – ze wzrostem ceny popyt maleje (nieopłacalne))
Krzywa podaży – obrazuje zależność cena – ilość oferowanego towaru przy innych wielkościach niezmiennych* (zależność dodatnia – ze wzrostem ceny podaż rośnie (opłacalne))
Poniżej ceny równowagi - nadwyżka popytu : odległość (pozioma) pomiędzy krzywą podaży, a krzywą popytu przy danej cenie
Powyżej ceny równowagi - nadwyżka podaży : odległość (pozioma) pomiędzy krzywą popytu, a krzywą podaży przy danej cenie
Przecięcie krzywej popytu i krzywej podaży: cena równowagi, równowaga rynkowa
WOLNY RYNEK - umożliwienie ustalenia się cen wyłącznie w wyniku gry sił popytu i podaży (bez bezpośredniej ingerencji państwa; interwencja możliwa) (istnienie mechanizmu samoregulującego)
PAŃSTWOWA KONTROLA CEN - reguły i przepisy uniemożliwiające dostosowanie się cen do poziomu równowagi rynkowej np.:
- określenie cen maksymalnych (brak pewnych dóbr na rynku – popyt przewyższa podaż, ochrona konsumenta przed wysokimi cenami) - utrzymywanie się nadwyżki popytu – konieczność racjonowania (rozwiązanie arbitralne) – tworzenie „czarnego rynku”
